Mình là Jo Jo trong bài viết này hôm nay mình sẽ giới thiệu cho bạn về thức chấm thần thánh đậm màu bản sắc văn hóa này.
1. Chẩm chéo là gì
Như tựa bài đã có đề cập, chẩm chéo là một món nước chấm truyền thống đặc trưng của văn hóa ẩm thực Tây Bắc. Chẩm có nghĩa là thức chấm còn chéo có nghĩa thơm. Chỉ thông qua tên đã phần nào tiết lộ được điểm hấp dẫn chết người của món chấm đặc biệt này.
Chẩm chéo là thức chấm đặc trưng của bà con dân tộc Thái ở vùng Tây Bắc. Tuy nhiên cùng là chẩm chéo nhưng chẩm chéo của người thái Đen sẽ có cách làm khác với người Thái Trắng. Trong cả hai cách làm thì công thức của người Thái Đen là phổ biến hơn cả.
2. Chẩm chéo đặc biệt như thế nào?
Hẳn bạn sẽ thắc mắc vì sao mà chẩm chéo lại trở thành một thức chấm đặc trưng của văn hóa ẩm thực Tây Bắc. Thậm chí còn có ví von rằng nếu như đã đến Tây Bắc mà không dùng qua chẩm chéo thì cứ như là chưa từng đi vậy. Thực ra nguyên nhân sâu xa của việc này phải kể đến một nguyên liệu đặc biệt trong thức chấm này.
Một trong những nguyên liệu bắt buộc phải có trong món chẩm chéo của người Thái ở Tây Bắc chính là “Hạt mắc khén”.
Đây là loại nguyên liệu đặc biệt hiếm có khó tìm. Để biết được “Hạt mắc khén” hiếm có ra sao hãy tiếp tục xem bài viết nhé.
Hạt mắc khén còn được ví là nữ hoàng của gia vị núi rừng. Đây là hình ảnh của hạt Mắc Khén.
Hạt Mắc Khén ngon nhất là khi dùng tươi nhưng để có thể bảo quản lâu hơn thì người dân thường phơi khô. Hạt Mắc Khén sau khi rang nhìn sẽ giống với hạt tiêu. Vì thế nhiều người còn gọi Mắc Khén là hạt tiêu rừng
Kỳ thực mùi vị của Tiêu và Mắc Khén hoàn toàn khác nhau. Mắc Khén thơm hơn rất nhiều. Nó có mùi tương tự như hồi nhưng trộn lẫn với mùi Quýt.
Hạt mắc khén được thu hoạch từ cây mắc khén đã nhiều năm tuổi, là một loại cây giải, thuộc họ hồi, có tinh dầu và hương thơm. Cây mắc khén có thân gỗ có hoa (giống hoa xoan), có gai, cao từ 8-10m mọc tự nhiên trong rừng, phổ biến ở các tỉnh Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Cao Bằng, Hà Giang….
Cây ra hoa và mọc quả chín vào khoảng tháng 11 dương lịch, mỗi năm chỉ có 1 vụ. Việc thu hái mắc khén không hề dễ, người Tây Bắc thường thu hái mắc khén bằng cách chèo lên cây, hoặc dùng câu với lên.
Nhiều bà con còn vì khó thu hái mà chặt cả cây. Vì vậy, mắc khén ngày càng hiếm, muốn thu hoạch phải đi vào rừng núi sâu nên giá bán khá đắt, khoảng 120.000đ/100gr và chỉ những phiên chợ vùng cao mới có.
3. Chẩm chéo được làm như thế nào?
Như vậy chúng ta đã hiểu được lý do vì sao chẩm chéo đặc biệt rồi. Món chấm này không chỉ đặc biệt do có Mắc Khén mà còn độc đáo ở công thức chế biến độc quyền. Dưới đây cách để thực hiện chẩm chéo đúng chuẩn Tây Bắc. Lưu ý là công thức là của người Thái Đen nhé.
Để thực hiện món thức chấm này bạn cần có các nguyên liệu sau:
- Hạt Mắc khén: 1 thìa cafe
- Hạt dổi: 2 hạt (nếu có)
- Rau húng bạc hà: 4 nhánh
- Rau mùi: 4 nhánh
- Mùi tàu: 2 lá
- Gừng: 1 lát nhỏ
- Sả: 1 củ nhỏ
- Ớt.: 1 trái
- Tỏi: 2 nhánh
- Bột canh hoặc muối
Cách thực hiện
Bước 1: Sơ chế nguyên liệu
– Các loại rau đã chuẩn bị rửa sạch.
– Gừng gọt vỏ, cắt lát nhỏ (chỉ lấy 1 lát nhỏ gừng).
– Tỏi bóc vỏ. Sả bóc vỏ, lấy phần non.
– Ớt tươi mua về rửa sạch, nướng qua trên lửa cho héo để giảm vị cay.
– Hạt mắc khén rang trên chảo nóng khoảng 2-3 phút cho dậy mùi thơm rồi đem giã nhỏ để có bột mắc khén nha.
Bước 2: Làm chẩm chéo
– Cho tất cả các nguyên liệu rau thơm, gừng, tỏi, ớt, sả, 1 thìa nhỏ bột canh, 1 thìa nhỏ bột mắc khén đã chuẩn bị vào cối và giã đều lên. Giã chẩm chéo càng nát thì càng ngon nha.
Bước 3: Hoàn thành
– Sau khi giã nhuyễn, bạn cho ra bát và nêm nếm thêm chút bột canh, bột mắc khén cho vừa miệng nha.
4. Chẩm chéo chấm gì ăn ngon nhất?
- Chẩm chéo ăn cùng món nướng: Dậy vị thơm tăng cảm giác đậm đà
Bạn sẽ có thể chiêm nghiệm được điều này nếu như có dịp du lịch đến Tây Bắc và thưởng thức các món nước đặc biệt ở đây như cá nướng, trâu gác bếp, lợn cắp nách, …
Nếu như chưa có dịp du lịch đến đây thì bạn cũng có thể tìm mua ăn thử đặc sản Tây Bắc là Thịt trâu gác bếp. Thường thì người bán cũng sẽ khuyến mãi thêm 1 hộp chẩm chéo để ăn kèm giúp bạn thưởng thức món ăn một cách trọn vị.
- Chẩm chéo ăn với các món luộc thì chỉ có thể dùng 2 từ xuất sắc
Bạn có thể sử dụng món chấm này để ăn kèm rau bảo đảm đưa cơm cực kỳ. Nhiều người khen ngợi rằng chẩm chéo chấm với rau không khác sốt ngon khó cưỡng tại các quán nhậu thường làm.
- Chẩm chéo chấm trái cây chua thì chỉ có ghiền
Xoài, cóc, ổi, mận hay thơm ,…. mà chấm chẩm chéo thì mùi vị khó có thể diễn tả bằng lời. Bảo đảm là ăn một lần là bạn chỉ có thể nghiện mà thôi.
5. Những lưu ý khi ăn chẩm chéo
– Chẩm chéo tươi ngon nhất là dùng trong ngày. Bởi thế khi dùng bạn mới giã ra còn không thì giã trước thì phải bỏ trong hộp và để vào tủ lạnh để bảo quản.
-Tuyệt đối không được thêm nước mắm vào chẩm chéo vì sẽ mất đi toàn bộ hương vị của thức chấm này.
-Có thể thêm 1 – 2 muỗng nước lọc vào bát chẩm chéo để chấm với các món luộc dễ dàng hơn
6. Mua chẩm chéo ở đâu?
Hiện tại trên thị trường có hai loại chẩm chéo. Một là chẩm chéo khô và hai là chẩm chéo ướt. Chẩm chéo khô với mục đích giúp cho việc vận chuyển bảo quản dễ dàng nên thường công thức sẽ gọn hơn chỉ gồn hạt mắc khén, rau mùi, hạt mùi,ớt khô.
Ngược lại chẩm chéo ướt thì vẫn giữ nguyên đầy đủ công thức của người Thái Đen. Giá trung bình của chẩm chéo khô khoảng 30.000 đồng/lo khoảng 250g. Còn chẩm chéo ướt là 55.000 đồng/ lọ khoảng 410g.
